Loài Cóc rừng quý hiếm ở vùng Tây Bắc Việt Nam
PGS.TS.
Phạm Văn Anh
Trường
Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN
Trong
hai năm gần đây, các nhà khoa học của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại
học Quốc gia Hà Nội, Viện sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Trường Đại học Tây
Bắc đã nghiên cứu về tình trạng quần thể loài cóc Cóc rừng lu chun - Bufo luchunnicus.
Loài
cóc này mới được ghi nhận cho Việt Nam vào và đã được chúng tôi công bố trên tạp chí khoa học về
lưỡng cư, bò sát của Nga (Russian Journal of Herpetology).
Loài
cóc này rất hiếm gặp, từ khi mô tả đầu tiên bởi Yang & Rao (2008) được biết
đến từ Huang Lian Shan, phía nam tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), Lào Cai và Sơn La
(Việt Nam) (Pham et al. 2020; Frost, 2022). B. luchunnicus là loài Cực
kỳ Nguy cấp ở Việt Nam và Trung Quốc, do phạm vi xuất hiện của chúng bị hạn chế
trong một khu vực nhỏ (dưới 100 km2) và bị chia cắt nghiêm trọng
(IUCN 2022). Chỉ có hai cá thể được ghi nhận trong các cuộc khảo sát được tiến
hành hầu hết các mùa sinh sản từ năm 2015 đến 2019 (IUCN 2022). Tại Việt Nam,
chỉ có 9 cá thể được tìm thấy trong các cuộc khảo sát được thực hiện từ năm
2013 đến 2022 ở các tỉnh Sơn La và Lào Cai. Tình trạng dân số, phân bố và hệ
sinh thái của loài này còn ít được biết đến.
Loài
này thường sống gần các dòng suối trong rừng, do rất khó phát hiện nên các
thông tin sinh thái khác rất hạn chế. Nó được cho là không thể thích nghi với
môi trường sống bị xáo trộn (IUCN 2022).
Sách xuất bản năm 2021 của tác giả và đồng nghiệp
Cóc lu-chun có
đặc điểm nhận dạng: Kích cỡ trung
bình (56 – 85 mm); đầu rộng
hơn dài; tuyến mang
tai phát triển dài;
màng nhĩ không rõ; chi trước có cánh tay khoẻ; mút ngón tròn; có màng bơi giữa
các ngón chân; khớp cổ chày vươn tới giữa mắt; mặt
lưng và hai bên nổi mụn cóc; mặt bụng ráp; khi còn sống mặt lưng màu nâu với
một vài đốm sẫm màu; tuyến mang tai màu đen ở mặt bên và nâu vàng ở mặt trên;
bên sườn nâu đen với một vài mảng sáng màu; mặt bụng màu nâu với các vệt màu
vàng sáng.
Cóc rừng lu chun - Bufo luchunnicus
Môi trường sống của loài
Một
số loài lưỡng cư số gần loài này như Cóc mắt jin-đông, Ếch gai sần vân nam, Ếch
suối jin-đông, Ếch cây đầu to, Ếch cây đu-boa…
Boulenophrys jingdongensis -
Cóc mắt jin-đông
Nanorana yunnanensis - Ếch
gai sần vân nam
Odorrana jingdongensis - Ếch
suối jin-đông
Polypedates mutus - Ếch
cây đầu to
Zhangixalus duboisi - Ếch
cây đu-boa
Trong
tương lai, cần nỗ lực nghiên cứu và đánh giá phù hợp nhằm đưa ra những khuyến
nghị bảo tồn hiệu quả loài cóc quý hiếm này.