CHUYỆN ÍT BIẾT VỀ “ĐỒNG TIỀN VÀNG BÁC HỒ” VÀ TỜ  “GIẤY BẠC VIỆT NAM” NGÀY NAY

Sau Cách mạng Tháng tám 1945, ta chiếm được kho bạc, nhưng không kiểm soát được Ngân hàng Đông Dương. Thực dân Pháp lợi dụng điều này buộc ta phát hành tiền. Cùng lúc nạn tiền Quan Kim của Tưởng Giới Thạch (Trung Quốc) tràn sang, khiến nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa càng thêm khó khăn, vì không thể chủ động phát hành tiền tệ. Vì thế, nỗ lực phát hành tiền Cụ Hồ cũng là một khẳng định độc lập tài chính của một nhà nước non trẻ ...

Đồng tiền Bác Hồ ra đời ở thời điểm miền Nam Việt Nam bước vào giai đoạn kháng chiến chống Pháp. Giặc Pháp ráo riết thực hiện ý đồ chia cắt, chiếm đóng lâu dài đất nước ta nên họ đã thiết lập nhiều căn cứ để kiểm soát các trục lộ giao thông huyết mạch của nước ta, không cho chính quyền cách mạng non trẻ có sự tổ chức phối hợp, tạo thành sức mạnh, không cho lưu thông tự do nhằm làm suy yếu lực lượng cách mạng còn non trẻ của nước ta. Do những trở ngại đó, chỉ có tiền bạc là phương tiện đóng góp trực tiếp lương thực, thực phẩm nên cũng bị chính quyền thực dân Pháp khống chế. Do đó, tại vùng cách mạng miền nam Việt Nam đã lần đầu tiên xuất hiện một ngân khố đặc biệt dành cho Nam Bộ, để thay mặt cho ngân khố Quốc gia phát hành các loại giấy bạc riêng cho toàn Nam bộ hoặc cho một tỉnh hay vài tỉnh thành. Một số loại giấy bạc phát hành trong thời kỳ đó gọi là “Đồng tiền cụ Hồ” hoặc tờ “Giấy bạc Việt Nam”, hoặc cách gọi khác là “Phiếu tiếp tế”, “Phiếu đổi chác”, “Tờ tín phiếu”... Tất cả các phương tiện “Tiền tệ” ấy hiện vẫn còn lưu trữ trong bộ sưu tập “Đồng tiền Bác Hồ” ở các bảo tàng lớn tại Thành phố Hồ Chí Minh và Bảo tàng Thủ đô Hà Nội.

          Đồng tiền Bác Hồ cho dù được ngân khố Nam bộ hay do Ủy ban kháng chiến hành chính một tỉnh, đều được lưu hành hạn chế ở Nam Bộ hoặc giới hạn trong phạm vi một tỉnh, một huyện hay một xã. Mặc dù đồng bạc đó không được bảo chứng bằng một kim loại quý như vàng hay bạc... hoặc tổng sản lượng hàng hóa của quốc gia, nhưng lại được bảo chứng bằng chính lòng tin và sức mạnh của người dân Việt Nam đối với Bác Hồ, nó được tồn tại và phát huy sức mạnh bằng tinh thần yêu nước, sự nhiệt tình ủng hộ kháng chiến của toàn dân. Ở hoàn cảnh này, “Đồng tiên Bác Hồ” thời ấy không chỉ là phương tiện trao đổi, mua bán, mà còn là tín hiệu mạnh mẽ của lòng tin vào công cuộc kháng chiến của toàn dân tộc thành công và tạo ra sự thách thức lớn đối với quân xâm lược, cướp nước.

Bằng nhiều nỗ lực của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 01.12.1945, tại Viễn Đông Bác cổ, đồng tiền xu 2 hào đầu tiên của nước Việt Nam độc lập đã ra đời. Tiếp sau đó là các đồng 5 xu, 1 đồng và 2 đồng. Tiền giấy bạc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cũng được ra đời năm 1946 có tên gọi Tiền tài chính hay Giấy bạc Cụ Hồ, được phát hành tại các vùng tự do, để phân biệt với tiền của Ngân hàng Đông Dương thuộc Chính quyền thực dân Pháp kiểm soát, Đến giai đoạn 1947 - 1954, nhiều loại tiền của các địa phương ở nước ta được phát hành cho nhu cầu sử dụng tại chỗ cũng được in, ngang giá với Tiền tài chính Việt Nam thời đó.

          Sau khi cách mạng 1945 thắng lợi, người dân có tiền Bác Hồ hoặc tất cả các hình thức giấy bạc Việt Nam như tín phiếu, công trái, trái phiếu, phiếu tiếp tế, phiếu đổi chác... trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp ở Nam Bộ đều được hoán đổi hoặc nhận lại tiền mặt do ngân hàng nhà nước Việt Nam phát hành (được quy ra tỷ lệ tiền mặt ngân hàng mới theo thời giá), đồng thời chính phủ biểu dương bằng các hình thức khen thưởng tùy theo mức độ đóng góp của người dân.

Ông Vũ Thế Khôi, con trai của cố Bộ trưởng Tư pháp Vũ Đình Hòe, kể lại, thời ấy Bác Hồ đã từng cho đúc một loại đồng tiền bằng vàng có hình tròn, xung quanh được viền bằng trang trí hoa văn nổi. Mặt trước ở giữa đồng tiền vàng có in hình Bác Hồ, phía trên in chữ hoa Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mặt sau tiền in nổi số 20, ở giữa có chữ “Việt”, phía dưới đồng tiền vàng có in 02 bó lúa được xếp chéo nhau, ở dưới nữa là số năm in 1948. Đồng tiền vàng cũng in nổi dòng chữ “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”. Tiền vàng này còn có thêm ký hiệu vàng nguyên chất 0,900, cân nặng 8,325 gr. Hình Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đồng tiền này rất giống với hình Bác trên đồng tiền 01 đồng phát hành năm 1946, do nhà điêu khắc Hoàng Như Ngọc vẽ thiết kế. Có lẽ đó chính là những chuyện ít được nói đến về “Đồng tiền Cụ Hồ” trong sự nghiệp kháng chiến và kiến quốc của cha ông ta ngày trước vậy.

                                                           NTT

                                                                       (Sưu tầm và biên soạn theo tư liệu viết về Bác Hồ)

 TG: Nguyễn Tấn Tuấn