Đánh giá kết quả 15 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trị khóa X; sơ kết 05 năm thực hiện Kết luận số 93-KL/TW ngày 20/11/2020 của Ban Bí thư khóa XII

Ngày 25/4/2025 tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ Liên hiệp các Hội KHKT Việt Nam phối hợp với LHH tỉnh Phú Thọ tổ chức Hội thảo Đánh giá kết quả 15 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trị khóa X; sơ kết 05 năm thực hiện Kết luận số 93-KL/TW ngày 20/11/2020 của Ban Bí thư khóa XII; dự hội thảo có các đồng chí: GS.VS.TSKH Đặng Vũ Minh – Chủ tịch danh dự Liên hiệp Hội Việt Nam, Phạm Ngọc Linh – Phó Chủ tịch LHH Việt Nam; Nguyễn Quyết Chiến – Tổng thư ký LHH Việt Nam; đại diện lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, các đồng chí lãnh đạo LHH các tỉnh phía Bắc, đại biểu các sở, ban, ngành của tỉnh, các chuyên gia, nhà khoa học Trung ương và tỉnh Phú Thọ.

Ảnh: Quang cảnh hội thảo

Trong những năm qua, Liên hiệp Hội Việt Nam thường xuyên nhận được sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nước thông qua nhiều văn bản, trong đó có Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trị và Kết luận số 93-KL/TW; Điều lệ của Liên hiệp Hội Việt Nam được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 1795/ QĐ-TTg. Đây là những khung pháp lý quan trọng, là kim chỉ nam để lãnh đạo, chỉ đạo vận hành bộ máy tổ chức và hoạt động của toàn hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam. Từ các Văn bản của Đảng và Nhà nước và trực tiếp là Chỉ thị 42-CT/ TW, Kết luận số 93-KL/TW và Điều lệ, Đảng đoàn, Đoàn Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam đã lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, cụ thể hóa thành chiến lược, chương trình, kế hoạch công tác 5 năm (theo nhiệm kỳ Đại hội) và hàng năm của Liên hiệp Hội Việt Nam để triển khai hoạt động.

Sau 15 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trị khóa X về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và 5 năm thực hiện Kết luận số 93-KL/TW hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật đã không ngừng lớn mạnh về tổ chức, vai trò và vị thế;

Trong công tác tập hợp, đoàn kết và phát huy sức sáng tạo của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ: Đã chủ động đề xuất, tham mưu cho Đảng và Nhà nước nhiều vấn đề lớn đối với đất nước, ngành, lĩnh vực và địa phương; đã tham gia làm thành viên của một số Ban chỉ đạo, Hội đồng tư vấn, Ủy ban quốc gia để tham gia thực hiện một số nhiệm vụ quan trọng theo sự phân công của Đảng, Quốc hội và Chính phủ; tiến cử các nhà khoa học có uy tín tham gia ứng cử và phần lớn đã trúng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp, qua đó tham gia góp ý kiến quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và của địa phương; tham gia là thành viên tích cực và có trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp. Số lượng hội thành viên và trí thức tham gia hoạt động hội ngày càng tăng. Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên luôn ý thức làm tốt công tác chính trị, tư tưởng đối với trí thức; hầu hết trí thức trong Liên hiệp Hội Việt Nam đều có ý thức chính trị, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, sẵn sàng đóng góp trí tuệ cho công cuộc xây dựng đất nước; góp phần xây dựng Đảng và chính quyền vững mạnh. Hiện tại, Liên hiệp Hội Việt Nam có 156 hội thành viên, đã tập hợp khoảng 3,7 triệu hội viên, trong đó có 2,2 triệu trí thức tham gia vào hoạt động của các hội chuyên ngành.

Trong công tác tư vấn, phản biện và giám định xã hội đã tổ chức hàng ngàn hội thảo tham gia ý kiến đối với các dự thảo cơ chế, chính sách, tư vấn, phản biện và giám định xã hội (TVPB&GĐXH) đối với các chủ trương của Đảng, đề án, dự án của Nhà nước, của ngành, lĩnh vực và địa phương. Nhiều ý kiến đóng góp của đội ngũ trí thức Liên hiệp Hội Việt Nam được ghi nhận và đánh giá cao. Hội ngành toàn quốc đã triển khai trên 1.200 nhiệm vụ TVPB&GĐXH. Trong đó, chủ trì 169 nhiệm vụ TVPB&GĐXH, tham gia đóng góp ý kiến đối với 966 lượt nhiệm vụ TVPB&GĐXH theo đề nghị của các cơ quan liên quan. Các Liên hiệp Hội địa phương, đã chủ trì, phối hợp và tham gia ý kiến đối với 1.431 nhiệm vụ TVPB&GĐXH. Trung bình mỗi Liên hiệp hội thực hiện khoảng 7-8 nhiệm vụ/ năm. Nhiều Liên hiệp Hội được lãnh đạo tỉnh đặt hàng, giao nhiệm vụ TVPB&GĐXH thường xuyên như Liên hiệp Hội Phú Thọ, Hà Nội, Sơn La, Bắc Giang, Hải Dương, Thanh Hóa, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Tp. Hồ Chí Minh, Cà Mau…

Hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững (BVMT&PTBV) được triển khai theo nhiều hình thức đa dạng, phong phú, đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ; Liên hiệp Hội và các hội thành viên đã tích cực triển khai các đề tài KH&CN, từ cấp Nhà nước, cấp bộ, ngành đến cấp tỉnh, thành phố; hướng nghiên cứu đã phối hợp với các doanh nghiệp và thu hút đông đảo trí thức tham gia; nhiều đề tài, dự án mang tính ứng dụng cao và được áp dụng vào thực tiễn, góp phần thay đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng thu nhập cho người dân hoặc góp phần nâng cao nhận thức của người dân và xây dựng mô hình xã hội hóa các hoạt động trên lĩnh vực này.

Hoạt động truyền thông và phổ biến kiến thức: đã tổ chức hàng chục nghìn Hội thảo/tọa đàm, Tập huấn/đào tạo/hướng dẫn sử dụng kỹ thuật mới cho hàng triệu lượt người tham dự, với nội dung kiến thức đa dạng, phong phú ở khắp các lĩnh vực, như: bảo vệ môi trường, chăn nuôi, trồng trọt,... góp phần không nhỏ cho việc xây dựng, phát triển KT-XH của các địa phương, cải thiện nâng cao chất lượng sống cho người dân trên địa bàn cả nước

Hoạt động hợp tác quốc tế:  tiếp tục duy trì, kế thừa và phát triển các mối quan hệ với các tổ chức quốc tế mà Liên hiệp Hội Việt Nam là thành viên như Liên đoàn các tổ chức kỹ sư ASEAN (AFEO), Hội đồng khoa học thế giới (ISC); quan hệ đối tác với nhiều tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ nước ngoài (PCPNN), cơ quan hợp tác phát triển, tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam và nhiều tổ chức KH&CN của các nước; triển khai nhiều hoạt động lớn, mang tầm quốc gia, có sự lan tỏa tới các tổ chức trong hệ thống. Với vai trò là thành viên của AFEO, Liên hiệp Hội Việt Nam đã 3 lần đăng cai tổ chức thành công hội nghị CAFEO. 

Hoạt động tổ chức hướng dẫn và khuyến khích phong trào sáng tạo KH&CN và tôn vinh trí thức: Liên hiệp Hội Việt Nam đã chủ trì, phối hợp với Bộ KH&CN, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và một số cơ quan liên quan tiếp tục đẩy mạnh phong trào quần chúng tham gia hoạt động sáng tạo KH&CN thông qua việc định kỳ tổ chức các Giải thưởng Sáng tạo KHCN Việt Nam, Hội thi sáng tạo kỹ thuật toàn quốc, Cuộc thi sáng tạo thanh, thiếu niên, nhi đồng toàn quốc. Các hoạt động trên đã lan tỏa rộng rãi và được triển khai mạnh mẽ ở khắp 63 Liên hiệp hội tỉnh, thành trong cả nước. Sách vàng Sáng tạo (SVST) Việt Nam là hình thức vinh danh đối với các tác giả, nhóm tác giả có công trình, giải pháp KH&CN được tuyển chọn công bố trong SVST Việt Nam do MTTQ Việt Nam phối hợp với Bộ KH&CN và Liên hiệp Hội Việt Nam tổ chức 2 năm/1 lần vào dịp kỷ niệm Quốc khánh 2/9. Các buổi Lễ công bố SVST Việt Nam được tổ chức long trọng, có tính lan tỏa rộng rãi, được giới khoa học và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao. Thông qua Giải thưởng, Hội thi và Cuộc thi, các nhà khoa học và sáng tạo cả nước đã ứng dụng thành công và hiệu quả hàng nghìn sáng kiến sáng chế vào sản xuất và đời sống, tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng, đặc biệt làm cho sáng tạo KH&CN trở thành phong trào yêu nước trong các viện nghiên cứu, trường đại học, các doanh nghiệp, trong nhân dân và các cháu thiếu niên, nhi đồng.

Các giải thưởng, hội thi, cuộc thi,... đã góp phần thúc đẩy việc áp dụng có hiệu quả các giải pháp sáng tạo kỹ thuật vào sản xuất và đời sống, phát triển kinh tế - xã hội; khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của các tầng lớp nhân dân.

Tuy nhiên, còn một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, trong đó nổi bật có các khó khăn sau:

Thứ nhất, Vị thế của Liên hiệp Hội Việt Nam chưa được thống nhất trong toàn bộ các văn bản của Đảng và Nhà nước. Chỉ thị số 42-CT/TW xác định Liên hiệp Hội Việt Nam là tổ chức chính trị-xã hội; được Nhà nước bảo đảm kinh phí và các điều kiện hoạt động như các tổ chức chính trị - xã hội khác. Tuy nhiên, trong một thời gian dài, ở nhiều văn bản khác, Liên hiệp Hội Việt Nam ở trung ương và địa phương xếp trong các hội đặc thù, do vậy hoạt động có những bất cập nhất định.

Thứ hai, Tổ chức, bộ máy của Liên hiệp Hội địa phương chưa được đồng bộ và hoàn thiện, chưa thực sự theo tinh thần hướng dẫn tại Công văn số 327 của Bộ Nội vụ. Nhân sự lãnh đạo của các Liên hiệp hội địa phương còn nhiều khác biệt: Có nơi, Chủ tịch Hội là cán bộ đã nghỉ hưu, có nơi là cán bộ trong độ tuổi lao động, có nơi là lãnh đạo kiêm nhiệm; chế độ, chính sách đối với cán bộ làm việc tại cơ quan Liên hiệp hội địa phương chưa được quan tâm đúng mức, chưa có sự thống nhất về chức danh là công chức, viên chức, dẫn đến việc điều động, luân chuyển cán bộ và nâng cao năng lực cho cán bộ làm công tác hội còn gặp nhiều khó khăn.

Thứ ba, Một số đề án nhằm thể chế hóa Chỉ thị số 42-CT/TW và Thông báo số 353 TB/TW về “Sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản pháp luật, các cơ chế, chính sách liên quan đến Liên hiệp Hội Việt Nam”, trong đó có Luật phổ biến kiến thức, Luật hành nghề kỹ sư chuyên nghiệp, cơ chế, chính sách về tài chính và các điều kiện khác bảo đảm hoạt động có hiệu quả của Liên hiệp Hội Việt Nam ở trung ương và địa phương chưa được triển khai thực hiện đã làm giảm hiệu lực, hiệu quả thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW, Kết luận số 93-KL/TW.

Thứ tư, Các hội chuyên ngành còn gặp nhiều khó khăn về cơ sở vật chất và điều kiện làm việc, thiếu cơ chế chính sách để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, truyền thông và phổ biến kiến thức, tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Nhiều dịch vụ công gắn với vai trò, trách nhiệm của các tổ chức hội xã hội - nghề nghiệp, Nhà nước chưa có kế hoạch, lộ trình thực hiện cụ thể. Do vậy, việc xây dựng kế hoạch và triển khai hoạt động xã hội - nghề nghiệp của các hội ngành toàn quốc gặp rất nhiều khó khăn.

Thứ năm, Các hội chuyên ngành, tổ chức KH&CN ngoài công lập ít có cơ hội được tiếp cận với nguồn tài chính từ ngân sách nhà nước. Cơ chế huy động, thu hút và tiếp nhận viện trợ từ các tổ chức quốc tế và tổ chức phi chính phủ nước ngoài để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ngày càng khó khăn, ảnh hưởng không nhỏ đến việc tập hợp, đoàn kết trí thức trẻ tham gia các hội thành viên và tổ chức KH&CN trực thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam.

Thứ sáu, Tư vấn, phản biện và giám định xã hội là một trong những hoạt động trọng tâm của Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên. Tuy nhiên, nhiều vấn đề quan trọng cần có ý kiến tư vấn, phản biện của Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên vẫn chưa được các cơ quan, ban, ngành chủ động đặt yêu cầu. Cơ chế, chính sách chưa chưa thực sự tạo sự chủ động để Liên hiệp Hội và các hội thành viên tổ chức thực hiện. Chưa có cơ chế để các hội chuyên ngành, xã hội - nghề nghiệp được tiếp cận với các thông tin và nguồn lực, nhất là nguồn kinh phí để thực hiện nhiệm vụ tư vấn, phản biện và giám định xã hội.

Tại hội thảo các đại biểu chia sẻ những khó khăn của địa phương trong việc thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW và Kết luận 93-KL/TW như: Liên hiệp Hội Việt Nam chưa đạt được mục tiêu trở thành tổ chức chính trị xã hội vững mạnh vào năm 2020; hoạt động tư vấn phản biện chuyên sâu chưa nhiều do chưa kết nối được với các nhà khoa học đầu ngành trong các lĩnh vực; tổ chức, bộ máy của các hội quần chúng chưa có hướng dẫn cụ thể, chưa thống nhất trong toàn quốc, đặc biệt là tới đây vị trí của Liên hiệp Hội tỉnh chưa thống nhất trong Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh; công tác tư vấn phản biện của Liên hiệp Hội khác với giám sát phản biện của MTTQ do vậy, trong nhận thức không thể đồng nhất hai nội dung này.

Các đại biểu đề nghị Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương sau khi tổng kết 15 năm thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW cần nghiên cứu, tham mưu với Trung ương ban hành có Chỉ thị mới trong đó khẳng định vai trò của Liên hiệp hội và đội ngũ trí thức trong hệ thống chính trị; bộ máy, tổ chức, cán bộ từ Trung ương đến địa phương phải thống nhất, chất lượng, tâm huyết; chế độ, chính sách của cán bộ công tác tại LHH  được đảm bảo theo các chỉ thị của Đảng.

Đề nghị LHH Việt Nam tham vấn với cấp có thẩm quyền về tổ chức của LHH các cấp đảm bảo thống nhất để thực hiện tốt vai trò, vị thế; tiếp tục đề xuất mục tiêu phấn đấu đưa LHH Việt Nam trở thành tổ chức chính trị xã hội vững mạnh trong kỷ nguyên mới; quan tâm đề xuất về cơ chế tài chính đối với hoạt động tư vấn, phản biện của hệ thống Liên hiệp Hội;

Chỉ thị số 42-CT/TW và Kết luận 93-KL/TW là những văn bản  chỉ đạo của Trung ương có tác động tích cực trong hệ thống Liên hiệp Hội, góp phần đổi mới nội dung, phương thức hoạt động bằng các hình thức tổ chức linh hoạt, nội dung phong phú, đa dạng, thu hút các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành, trí thức trẻ trong và ngoài hệ thống tham gia các hoạt động của Liên hiệp Hội Việt Nam./.

                                                                        Minh Nguyệt