No title... No title... No title... No title...
image advertisement
image advertisement
Trần Đại Nghĩa – Nhà bác học lỗi lạc bậc nhất của Việt Nam thế kỷ XX
Lượt xem: 14935








Trần Đại Nghĩa – Nhà bác học lỗi lạc bậc nhất của Việt Nam thế kỷ XX






Vào những ngày trước lúc qua đời, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa vẫn còn nhắc lại: “Tôi nhớ mãi Bác Hồ kính yêu, vô cùng biết ơn Bác cho theo về nước. Bác luôn luôn chăm sóc và hướng dẫn tôi, và trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, đã cho tôi các cương vị để có thể hoàn thành nhiệm vụ của đời tôi một cách có hiệu quả nhất và cái tên mà Bác đã đặt cho tôi cũng luôn luôn nhắc nhở tôi. Hằng năm, cứ đến ngày 10-9 (1946, rời Pa-ri về nước), 20-10 (1946, về đến Tổ quốc) và 5-12 (1946, Bác trao nhiệm vụ Cục trưởng Cục Quân giới và đặt bí danh Trần Đại Nghĩa) lại làm cho tôi nhớ lại quá khứ một cách rất cảm động. Đó là những kỷ niệm lịch sử trong cuộc đời của tôi…” (1)

Trần Đại Nghĩa, tên thật là Phạm Quang Lễ, sinh ngày 13-9-1913, tại xã Xuân Hiệp, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long, trong một gia đình Nho giáo có truyền thống yêu nước. Lúc nhỏ, anh học tiểu học ở Vĩnh Long, rồilên Mỹ Tho học trung học, sau đó, học Trường Chuyên khoa Pétrus Ký ở Sài Gòn. Năm 1933, anh đỗ đầu cả tú tài bản xứ và tú tài Tây.

Được học bổng, ngày 5-9-1935, anh lên đường qua Pháp du học. Anh thi vào học Trường Quốc gia Cầu cống, đồng thời học thêm ở Trường Tổng hợp Xóocbon, Viện khí động học, Học viện Thống kê, Trường cao đẳng Kỹ thuật Điện. Anh chủ tâm tìm hiểu về lý thuyết quân sự, đọc các luận văn về chiến thuật, chiến lược, nghiên cứu các tác phẩm quân sự của các tướng lĩnh nổi tiếng. Suốt 11 năm, anh kiên nhẫn âm thầm theo đuổi học hỏi về vũ khí và quân sự.

Sau khi tốt nghiệp Trường Quốc gia Cầu cống, Trường đại học Điện và Cử nhân Toán ở Trường Tổng hợp Xóocbon, anh vào làm việc tại Công ty Điện khí Thômxơn, và lần lượt công tác trong ba công ty chế tạo máy bay của nước Pháp.

Ngày 8-9-1946, Bác Hồ đang ở Pháp, cho Trần Đại Nghĩa biết là Hội nghị Phôngtennơbơlô không thành công và bảo: “Bác sắp về nước. Chú chuẩn bị về với Bác. Hai ngày nữa ta lên đường”.

Cùng về với Bác còn có bác sĩ Trần Hữu Tước, kỹ sư Võ Quý Huân và kỹ sư Võ Đình Huỳnh. Khi tàu tới Lyông, anh em rủ nhau đi chơi cả, trên tàu chỉ còn Bác và Trần Đại Nghĩa. Bác hỏi:

- Bây giờ, ở nhà còn gian khổ lắm, chú về có chịu nổi không ?

- Thưa Bác, tôi chịu nổi.

Bác lại hỏi:

- Bây giờ ở nhà, kỹ sư, công nhân về vũ khí không có, máy móc thiếu thốn, liệu chú có làm được việc không ?

- Thưa Bác, tôi đã chuẩn bị 11 năm rồi và tôi tin tưởng là làm được việc Bác giao.

Trần Đại Nghĩa thưa với Bác mà mắt nhòa lệ.

Bốn mươi ngày trên chiếc tàu Đuymông Đuyêcvin của Pháp lênh đênh trên biển cả từ Tulông đến Hải Phòng, Trần Đại Nghĩa đã thực sự qua một lớp đào tạo chính trị do Bác Hồ mở.

Tài sản mà Trần Đại Nghĩa mang về nước chỉ có một tấn tài liệu với nhiều ảnh chụp các bản thiết kế vũ khí.

Ngày 20-10-1946, tàu về đến Hải Phòng. Sau nhiều năm xa quê hương, nay đặt chân lên mảnh đất thân thương của Tổ quốc, Trần Đại Nghĩa vô cùng xúc động.

7 giờ sáng ngày 5-12-1946, Bác cho gọi Trần Đại Nghĩa đến Bắc Bộ Phủ. Bác nhìn thẳng vào Trần Đại Nghĩa, nói chậm rãi: “Kháng chiến đến nơi rồi. Hôm nay, Bác quyết định giao cho chú nhiệm vụ làm Cục trưởng Cục Quân giới. Chú sẽ chăm lo vũ khí cho bộ đội. Đây là việc đại nghĩa. Vì thế, nay Bác đổi tên cho chú là Trần Đại Nghĩa. Bác mong chú gắng hết sức mình để làm tròn nhiệm vụ”.

Đêm 19-12-1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Ngành Quân giới do Trần Đại Nghĩa lãnh đạo, cấp tốc sản xuất bom ba càng Nhật để cảm tử quân của ta đánh xe tăng địch trên đường phố Hà Nội. Trần Đại Nghĩa còn thiết kế chế tạo súng phóng lựu, súng cối 50,8 mm, mìn phá xe, lựu đạn, và cùng với một số cán bộ kỹ thuật, công nhân quân giới chế thành công đại bác không giật (viết tắt là ĐKZ) đánh lô cốt địch; đạn bay, tên lửa nặng 30 kg nhằm đánh phá các mục tiêu có tầm xa 5 km…




Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa xem vũ khí do Quân giới Việt Nam sản xuất.




Chỉ sau gần hai năm về nước, Trần Đại Nghĩa đã được Bác Hồ và Nhà nước ta phong hàm Thiếu tướng cùng nhiều tướng lĩnh đầu tiên của quân đội ta.

Tại Hội nghị liên hoan anh hùng, chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ nhất (1952), Trần Đại Nghĩa đã được Bác Hồ tuyên dương công trạng và tập thể bầu là Anh hùng lao động.

Viết bài khen ngợi Trần Đại Nghĩa trên báo Nhân Dân, số 61, ra ngày 12-6-1952, dưới bút danh CB. Người viết: “Là một đại trí thức, đi học ở châu Âu đã nhiều năm, mang một lòng nhiệt tình về phụng sự Tổ quốc, phục vụ kháng chiến, đó là Anh hùng lao động trí óc Trần Đại Nghĩa”.

Trên cương vị Cục trưởng Quân giới kiêm Cục trưởng Pháo binh, Trần Đại Nghĩa đã đóng vai trò rất quan trọng vào việc xây dựng Binh chủng Pháo binh góp phần to lớn vào Chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, ngoài hai chức vụ quan trọng: Chủ tịch Ủy ban Kiến thiết cơ bản Nhà nước và Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, Trần Đại Nghĩa còn được bổ nhiệm làm Phó Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần phụ trách về kỹ thuật quốc phòng. Trần Đại Nghĩa có công đầu trong việc cải tiến vũ khí được viện trợ nâng tầm cao hỏa lực của tên lửa SAM-2 đủ sức tiêu diệt máy bay chiến lược B-52, sản xuất nhiều loại vũ khí gọn nhẹ, hiệu quả sát thương cao cho Binh chủng đặc công, hạn chế hiệu lực vũ khí và trang bị quân sự của Mỹ như bom bi, bom la-de, bom từ trường, “cây nhiệt đới”, tia hồng ngoại, máy thông tin…

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Trần Đại Nghĩa được cử làm Viện trưởng Viện khoa học Việt Nam (*), đưa các ngành khoa học nước ta phát triển nhanh về số lượng và chất lượng. Vị trí và vai trò của Viện được khẳng định trong giới khoa học cả ở trong và ngoài nước.




Bộ TT-TT đã phát hành bộ tem “Kỷ niệm 100 năm sinh Trần Đại Nghĩa (1913 - 1997)” với hình ảnh chân dung GS Trần Đại Nghĩa cùng công trình nghiên cứu đặc trưng của ông.





Từ một cậu bé mồ côi cha, vượt qua nỗi bất hạnh của thời thơ ấu, với động cơ học tập đúng đắn, Trần Đại Nghĩa đã trở thành một vị tướng của Quân đội Nhân dân Việt Nam, một Anh hùng lao động, một Bộ trưởng, Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, một nhà bác học lỗi lạc bậc nhất của Việt Nam ở thế kỷ 20. Nhà nước ta đã tặng thưởng ông Giải thưởng Hồ Chí Minh về Cụm công trình nghiên cứu về chỉ đạo kỹ thuật chế tạo vũ khí.

Trần Đại Nghĩa lâm bệnh nặng. Trong giây phút cuối cùng của cuộc đời, ông khẽ gật đầu như mãn nguyện trước câu hỏi của người bạn đời:”Nghĩa vụ của ông với đất nước đã hoàn thành. Con cháu tề tựu đông đủ. Các cháu học giỏi và ngoan. Ông đã yên lòng chưa ?” Trìu mến nhìn bà, ông trút hơi thở cuối cùng lúc 16 giò 20 phút ngày 9-8-1997 tại Bệnh viện Thống Nhất Thành phố Hồ Chí Minh, hưởng thọ 85 tuôi. (2) Ông đã ra đi, nhưng những công trình sáng giá của ông còn đó, để các nhà khoa học thế hệ sau tiếp tục nghiên cứu và học tập.

Cuộc đời của nhà bác học Trần Đại Nghĩa là một tấm gương sáng chói về trí tuệ và nhân cách. Tên tuổi và sự nghiệp của ông sống mãi trong lòng nhân dân Việt Nam.


Nguyễn Xuyến



Chú thích:

(1) Báo Nhân Dân, số 17589, ngày 23-9-2003.

(2) Báo Nhân Dân, số 18682, ngày 5-10-2006.

(*) BBT: Nhà bác học Trần Đại Nghĩa từng giữ chức Giám đốc đầu tiên Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Công thương, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp nặng, Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam, Chủ tịch đầu tiên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (nhiệm kỳ 1983-1988); (Hình ảnh và chú thích ảnh do BBT bổ sung).





Thông tin doanh nghiệp
  • Quái kiệt Lương Văn Phong: Cha đẻ DeepSeek khiến đế chế AI tỷ đô rúng động
  • Cuộc thi Sáng tạo Thanh thiếu niên, nhi đồng tỉnh Sơn La lần thứ 7, năm 2025
  • Bí ẩn của bệnh tật và sức khỏe
  • Bản tin Trí thức với Khoa học và Công nghệ số 54/2024
  • Rắn ở Việt Nam
  • Họp triển khai Cuộc thi Sáng tạo Thanh thiếu niên, nhi đồng tỉnh Sơn La lần thứ 7, năm 2025
  • Khám phá Công viên Di sản các Nhà khoa học Việt Nam
  • Danh nhân Việt Nam tuổi Tỵ
  • Quyết định số 01/QĐ-LHH ngày 04 tháng 01 năm 2025 của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Sơn La - Công bố công khai dự toán ngân sách năm 2025
  • Quyết định số 04/QĐ-LHH Công khai quyết toán ngân sách năm 2024 của Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Sơn La
  • Đoàn kết, tăng tốc, bứt phá, xây dựng tỉnh Sơn La phát triển bền vững trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
  • Mục tiêu trở thành trung tâm ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao
  • Thư chúc Tết Ất tỵ 20025 của Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam
  • Thị xã Mộc Châu - Lịch sử và tiềm năng phát triển
  • Lễ công bố Nghị quyết của Ban Thường vụ Quốc hội về thành lập thị xã Mộc Châu
  • Hội thảo tư vấn Tham gia góp ý vào Dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI
  • Cảnh giác với những thủ đoạn lừa đảo trên mạng xã hội
  • Đồng chí Chu Huy Mân với cách mạng Việt Nam
  • Đồng chí Khuất Duy Tiến với nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia
  • Một số hoạt động nổi bật của Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Sơn La năm 2024
Tiêu điểm
Xem & Nghe
  • Tôn vinh trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam
  • Chủ tịch của NVIDIA và 4 nhà khoa học thắng giải thưởng 3 triệu USD của VinFuture
  • Công bố chi tiết 5 bộ, 4 Ủy ban dự kiến sáp nhập, kết thúc sau khi tinh gọn bộ máy
1 2 
Bình chọn
Làm thế nào bạn tìm thấy trang web này?
  • Bình chọn Xem kết quả
    Thống kê truy cập
    • Đang online: 29
    • Hôm nay: 4025
    • Trong tuần: 37 474
    • Tất cả: 15031188
    Đăng nhập
     
    image banner
     TRANG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ NỘI BỘ CỦA LIÊN HIỆP CÁC HỘI KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT TỈNH SƠN LA
    Địa chỉ: 56A Đường Lò Văn Giá, Tổ 3, Phường Chiềng Lề, Thành phố Sơn La, Tỉnh Sơn La
    Điện thoại: 02123.858.268/ 02123.755.068             Fax:02123.755.068            Email: lienhiephoisonla@gmail.com
    Ghi rõ nguồn "Susta.vn" hoặc "Liên hiệp hội Sơn La" khi phát hành lại thông tin từ website này