Đại tướng Võ Nguyên Giáp với quyết định lịch sử trong mùa xuân đại thắng
ĐẠI TƯỚNG VÕ NGUYÊN GIÁP VỚI QUYẾT ĐỊNH LỊCH SỬ TRONG MÙA XUÂN ĐẠI THẮNG[1]
Sau thắng lợi của Chiến dịch Tây Bắc, Đại tướng Võ Nguyên Giáp lên mặt trận, cùng quân dân cả nước chuẩn bị bước vào trận đánh quyết định với thực dân Pháp tại Điện Biên Phủ. Để đi tới thắng lợi “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” ngày 7/5/1954, với sứ mệnh cao cả và trí tuệ tuyệt vời, Đại tướng đã có quyết định khó khăn nhất trong cuộc đời mình. Hồi ký “Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử” của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã khắc họa hành trình từ An toàn khu lên chiến trường Tây Bắc cùng những trăn trở để đi đến quyết định lịch sử làm thay đổi vận mệnh cho dân tộc. Nhân Kỷ niệm 70 năm Chiến chiến dịch Điện Biên Phủ mở màn thắng lợi (13/3/1954-13/3/1954), xin lược thuật nội dung này giới thiệu cùng độc giả.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Bộ Chỉ huy tiền phương bàn phương án tác chiến
tại hang Thẳm Púa (Tuần Giáo) tháng 01 năm 1954
Ngày 05/01/1954, trên chiếc xe Jeep chiến lợi phẩm của chiến dịch Biên giới, Đại tướng Võ Nguyên Giáp lên đường ra mặt trận. Cùng đi có Cục trưởng Cục Tác chiến Trần Văn Quang, Cục trưởng Cục Quân báo Lê Trọng Nghĩa, Cục trưởng Cục Thông tin Hoàng Đạo Thúy, đồng chí Vi Quốc Thanh cố vấn Trung Quốc. Qua Tuyên Quang, Yên Bái, đoàn theo đường 13 lên Sơn La. Dừng chân nghỉ qua đêm tại một điểm cách bờ sông Đà không xa, Đại tướng không sao chợp mắt bởi trách nhiệm lớn luôn canh cánh trong lòng. Cũng tại đây, trong chiến dịch Tây Bắc năm 1952, Đại tướng đã chỉ huy các cánh quân, dồn đuổi quân Pháp tháo chạy về Nà Sản. Trong lần ra trận này, bộ đội đã trưởng thành hơn về cách đánh tập đoàn cứ điểm, có thêm binh chủng pháo binh, phòng không; nhưng quân Pháp được Mỹ tiếp sức cũng đang dồn hết lực tàn để cứu vãn tình thế đang bên bờ vực thẳm.
Càng gần chiến trường, không khí chiến tranh càng hiện rõ. Từng tốp máy bay địch lượn lờ, tìm điểm trọng yếu trút bom đạn trên đường 13, 41. Ngã ba Cò Nòi - “một cửa ải tất cả những người ra trận đều phải vượt qua”[2] chi chít hố bom, đồi núi xung quanh bị xới nát, chỉ còn một màu đất đỏ. Có những ngày không quân Pháp dùng hàng chục máy B.26, máy bay khu trục ném hàng trăm tấn bom trên những đoạn đường chúng nghi ngờ. Mỹ cũng giúp Pháp sử dụng loại máy bay cỡ lớn thả bom Na-pan trên những đoạn đường từ Cò Nòi tới Điện Biên Phủ. Dưới mưa bom của địch, từng đoàn bộ đội, dân công, xe pháo vẫn nườm nượp nối nhau lên chiến trường. Thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến vừa chiến đấu vừa san đất, sửa đường, phá bom cho xe đi qua.
Tại Cò Nòi, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã chứng kiến hình ảnh cả nước cùng ra trận. Bộ binh, pháo binh, công binh, vận tải, văn công, những đoàn dân công Việt Bắc, Tây Bắc, Khu 3, Khu 4... từ các ngả đường đều tụ lại, gặp nhau ở đây, đơn vị này nối tiếp đơn vị khác. Các chiến sĩ bộ đội, ba lô, súng đạn, bao gạo đầy ắp, hàng một nối nhau. Từng đoàn xe tải, xe kéo pháo rú ga leo dốc, lội suối; những anh chị dân công cùng nhau gồng gánh, đẩy xe thồ cười nói vui vẻ. Từng đoàn ngựa thồ, trâu kéo của đồng bào Thái, Mông, Dao, Mường… những đàn lợn, bò chạy tung tăng, dưới sự điều khiển của những chiến sĩ cấp dưỡng… tất cả đều hướng ra mặt trận. Từ hàng ngũ các đoàn dân công thỉnh thoảng lại vút lên tiếng hát, câu hò như vượt lên những thách thức của bom đạn mỗi lúc càng nhiều khi đi về phía trước. Một khí thế phấn khởi, hào hùng, một sức mạnh tinh thần lớn lao đang từng ngày từng giờ bao vây quân Pháp tại Điện Biên Phủ.
Tới tỉnh lỵ Sơn La, Đại tướng ghé thăm trạm xe vận tải trong một khu rừng. Xe cộ phủ đầy lá ngụy trang, xếp hàng dài dưới lùm cây. Đồng bào đứng chật ven đường xem bộ đội hành quân. Thỉnh thoảng máy bay địch thả pháo sáng, thả bom làm sáng rực cả những vạt đồi. Qua phố huyện Thuận Châu, đèo Pha Đin bị máy bay đánh phá suốt ngày, những sườn núi trụi hết cây cỏ, đất đá bị xới tung. Trên đèo còn nhiều bom nổ chậm, bom bươm bướm khắp nơi, biến rừng núi hai bên đường thành những bãi bom, mìn đầy chết chóc.
Trên đường, vừa theo dõi các đơn vị chuyển quân lên mặt trận, Đại tướng đặc biệt chú ý tới những diễn biến mới của địch ở Điện Biên Phủ; cùng trao đổi những phướng án, cách thức tốt nhất để giải quyết tập đoàn cứ điểm hết sức quan trọng này. Đây là lần đầu bộ đội ta mở một cuộc tiến công quy mô lớn vào một tập đoàn cứ điểm lớn của địch. So với Nà Sản, Điện Biên Phủ có số quân đông gấp rưỡi, vũ khí trang bị mạnh hơn nhiều lần. Bộ đội ta sẽ phải tiến hành nhiều trận đánh với quân cơ động có máy bay, xe tăng, đại bác yểm trợ trên địa hình bằng phẳng giống như ở đồng bằng. Canh cánh trong lòng lời dặn của Bác: “Trận đánh này ta không được phép thua”, Đại tướng xác định: Nhiệm vụ của chiến dịch không chỉ giành chiến thắng, mà còn phải giữ được những vốn quý cho cuộc chiến đấu lâu dài.
Đến cây số 15 đường Tuần Giáo - Điện Biên Phủ, xe rẽ vào Thẳm Púa, nơi đặt Sở chỉ huy tiền phương của chiến dịch. Trong cuộc hội ý của Đảng uỷ Mặt trận, bộ phận trinh sát trận địa đã nêu ý kiến: Cần đánh ngay trong lúc địch chưa tăng thêm quân và củng cố công sự, có khả năng giành chiến thắng trong vài ngày đêm. Dự kiến với tinh thần “mở đường thắng lợi” của bộ đội và dân công, pháo lớn sẽ được đưa vào trận địa đúng thời gian quy định. Ai nấy đều tỏ ra hân hoan với chủ trương “đánh nhanh thắng nhanh”, cho rằng nếu không đánh sớm, địch tăng cường công sự, tập đoàn cứ điểm sẽ trở nên quá mạnh, chiến dịch kéo dài, địch còn đánh phá quyết liệt, sẽ khó giải quyết vấn đề tiếp tế của ta.
Với những băn khoăn, suy nghĩ trên đường lên mặt trận, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã gặp Trưởng đoàn Cố vấn quân sự Trung Quốc, trình bày những suy nghĩ của mình. Với so sánh lực lượng giữa ta và địch trên chiến trường, không thể huy động toàn bộ sức mạnh để tiêu diệt tập đoàn cứ điểm trong thời gian một vài ngày. Đồng thời, Đại tướng tiếp tục chỉ thị cho điều tra thật cẩn thận những vị trí trên mũi đột phá và yêu cầu phải báo cáo hàng ngày những hiện tượng như địch tăng quân, củng cố công sự.
Ngày 14/01/1954, khi phổ biến mệnh lệnh chiến đấu, các cán bộ cao cấp, trung cấp các đại đoàn tham gia chiến đấu đều có mặt. Trước mỗi trận đánh, Đại tướng thường khuyến khích cán bộ nói hết khó khăn, để cùng bàn cách khắc phục, nhưng trước không khí hào hùng hôm đó, không ai dám nói hết những băn khoăn của mình. Khi đó, một nhà văn người Ba Lan đã hỏi Đại tướng với giọng vừa lưu luyến vừa băn khoăn: “Các đồng chí sắp đi chiến đấu, còn chúng tôi thì sắp lên đường trở về nước. Tôi muốn đề nghị đồng chí Tổng tư lệnh cho biết, sau đây chúng tôi sẽ nhận được tin gì về Điện Biên Phủ?”. Đại tướng trả lời: “Hoặc là các đồng chí sẽ không nhận được tin tức gì về Điện Biên Phủ, nhưng sẽ được tin chiến thắng của chúng tôi trên nhiều chiến trường khác. Hoặc là các đồng chí sẽ được tin chiến thắng ở Điện Biên Phủ, khi đó sẽ là một chiến thắng rất to”[3].
Sau ngày họp ở Thẳm Púa, Sở chỉ huy chiến dịch chuyển vào một khu rừng gần bản Nà Tấu (cách Điện Biên Phủ 15 km). Từ khi lên đến chiến trường, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhiều đêm thao thức, suy tính, cân nhắc nhưng vẫn chỉ tìm thấy rất ít yếu tố thắng lợi. Ngày 23/01/1954, hai ngày trước khi nổ súng, đồng chí Phạm Kiệt, cục phó Cục Bảo vệ đã nêu ý kiến với Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Pháo của ta đều đặt trên trận địa dã chiến, địa hình rất trống trải, nếu bị phản pháo, hoặc máy bay đánh phá sẽ khó tránh tổn thất. Một số pháo vẫn chưa kéo được tới trận địa”. Cùng với những thông tin tình báo mới thu nhận được, địch ở Mường Thanh đã có thêm nhiều xe tăng và trên bốn chục khẩu pháo 105 và 155 ly. Ở nhiều cứ điểm, địch đã xây dựng công sự kiên cố; những hàng rào dây thép gai và bãi mìn địch không ngừng mở rộng, có chỗ rộng tới 200 mét; địch cũng tăng cường lực lượng cho Điện Biên Phủ lên tới 12 tiểu đoàn. Những cứ điểm nơi ta sẽ đột phá, tuy không mạnh như một số cao điểm, nhưng nằm trên cánh đồng trống, bộ đội không có địa hình ẩn náu, địch dễ sử dụng xe tăng, pháo binh, máy bay và lực lượng phản kích đối phó. Đại tướng cũng lưu ý đến nhận xét của một cán bộ: “Công tác tư tưởng mới nhắc nhiều tới quyết tâm mà ít bàn cách khắc phục những khó khăn trong trận đánh”[4].
Sau nhiều ngày đêm dốc sức của bộ đội, những khẩu pháo 105 mm lần đầu tiên ra trận mới nhích tới gần trận địa dã chiến. Thời gian nổ súng được quyết định là 17 giờ ngày 25/01/1954. Trong khi đó, các mặt trận phối hợp ở Tây Nguyên, Lào vẫn chưa chuẩn bị xong. Nếu mặt trận chính nổ súng trước, địch có thể tập trung lực lượng đối phó ở Điện Biên Phủ. Đến gần ngày nổ súng, theo tin quân báo kỹ thuật cho biết, kế hoạch tác chiến của ta bị lộ, nên Bộ chỉ huy chiến dịch quyết định hoãn thời gian nổ súng 24 tiếng, đồng thời phân công cán bộ đi nắm lại tình hình sẵn sàng chiến đấu của các đơn vị. Những tài liệu của phương Tây sau này cho biết địch nắm được thời gian nổ súng của ta là do thu được một số bức điện của cơ quan cung cấp mặt trận.
Sau khi lên Điện Biên Phủ, qua nắm và đánh giá tình hình, càng ngày Đại tướng Võ Nguyên Giáp càng nhận thấy rõ là không thể đánh nhanh được. Lời Bác dặn trước lúc lên đường và nghị quyết Trung ương luôn văng vẳng bên tai: “chỉ được thắng không được bại, vì bại thì hết vốn”. Đêm ngày 25/01/1954, Đại tướng không sao chợp mắt. Đầu đau nhức, phải buộc lên trán một nắm ngải cứu. Đại tướng hiểu vì sao mọi người đều lựa chọn phương án đánh nhanh. Do e ngại thời gian chuẩn bị kéo dài, địch sẽ tăng thêm quân, tập đoàn cứ điểm ngày càng mạnh, sẽ làm ta mất cơ hội tiêu diệt địch. Rằng sự xuất hiện lần đầu của lựu pháo và cao xạ sẽ làm quân địch choáng váng. Đặc biệt, mọi người đều tin vào khí thế của bộ đội khi xuất quân, tin vào sức mạnh tinh thần. Nhưng chúng ta cũng không thể giành chiến thắng với bất kể giá nào, vì phải giữ gìn vốn liếng cho cuộc chiến đấu lâu dài. Nếu “đánh nhanh thắng nhanh”, những khó khăn của bộ đội ta hiện lên rất rõ.
Bộ đội chủ lực ta đến nay mới thực hành tác chiến với quy mô tiểu đoàn địch tăng cường, có công sự vững chắc. Tại Nà Sản vẫn có những trận không thành công, bộ đội thương vong nhiều. Đây lại là trận đánh hiệp đồng binh chủng bộ binh, pháo binh với quy mô lớn lần đầu, lại chưa được diễn tập. Bộ đội ta đến nay mới quen tác chiến ban đêm, ở những địa hình dễ ẩn náu, chưa có kinh nghiệm công kiên ban ngày trên trận địa bằng phẳng như cánh đồng Mường Thanh, Địch lại có ưu thế về máy bay, pháo binh và xe tăng. Trận đánh sẽ diễn ra trên một cánh đồng dài 20 km và rộng 6 - 7 km... Tất cả mọi khó khăn đó đều chưa được bàn bạc kỹ và tìm ra cách khắc phục.
Từ những suy nghĩ đó, Đại tướng đã quyết định cho các đơn vị rút khỏi trận địa để nghiên cứu một cách đánh khác. Phải chuyển từ phương án “đánh nhanh thắng nhanh” sang “đánh chắc tiến chắc”. Ngoài công tác chuẩn bị đánh địch ở Điện Biên Phủ, cần tạo nên bất ngờ mới cho địch ở các chiến trường phối hợp. Phải điều ngay một cánh quân sang Thượng Lào thu hút quân địch về hướng này, quét sạch hành lang Điện Biên Phủ - Luông Pha Băng; phải triển khai ngay chiến dịch ở Tây Nguyên...
Ngày 26/01/1954 (tức ngày 22 tháng Chạp, Âm lịch), Đại tướng Võ Nguyên Giáp triệu tập cuộc họp Đảng ủy Mặt trận và nêu yêu cầu hoãn cuộc tiến công ngay chiều hôm đó, thu quân về vị trí tập kết, chuẩn bị lại theo phương châm “đánh chắc tiến chắc”. Đảng ủy Mặt trận đã đi đến thống nhất là trận đánh có thể gặp nhiều khó khăn mà ta chưa có biện pháp cụ thể để khắc phục. Đại tướng Võ Nguyên Giáp kết luận: “Để bảo đảm nguyên tắc cao nhất là đánh chắc thắng, cần chuyển phương châm tiêu diệt địch từ đánh nhanh thắng nhanh sang đánh chắc tiến chậm. Nay quyết định hoãn cuộc tiến công. Ra lệnh cho bộ đội trên toàn tuyến lui về địa điểm tập kết, và kéo pháo ra. Công tác chính trị bảo đảm triệt để chấp hành mệnh lệnh lui quân như mệnh lệnh chiến đấu. Hậu cần chuyển sang chuẩn bị theo phương châm mới”[5].
Sau Hội nghị, các đơn vị khẩn trương triển khai theo phương án tác chiến mới, cũng là thời điểm Tết Giáp Ngọ 1954 đang đến gần. Hoa ban bắt đầu nở trắng các sườn núi, những chiếc xe vận tải, xe thồ chất nặng bánh trưng, chè lam, kẹo, mứt... và rất nhiều những lá thư từ hậu phương… Bài thơ chúc tết của Bác Hồ cũng đã gửi tới mặt trận:
“Quân và dân ta nhất trí kết đoàn,
Kháng chiến, kiến quốc nhất định hoàn toàn thành công.
Hòa bình dân chủ thế giới khắp Nam, Bắc, Tây, Đông,
Năm mới, thắng lợi càng mới, thành công càng nhiều”.
Suốt đêm 29 Tết, Đại tướng Võ Nguyên Giáp thức trắng để theo dõi việc kéo pháo ra. Đến mùng 3 Tết, các đơn vị kéo pháo báo cáo hoàn thành nhiệm vụ. Bộ đội ta đã làm nên một kỳ tích. Cả dân tộc đang thực hiện một cái Tết Quang Trung đại thắng, những đoàn quân trong cả nước mải miết hành quân lên Tây Bắc, quyết tâm đem về một mùa xuân mới cho dân tộc.
Với quyết định chiến lược của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ngày 7/5/1954, chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng. Năm 1964, nhân dịp Kỷ niệm 10 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, một số đồng chí phụ trách các đại đoàn mới có dịp tâm sự với Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Chính ủy đại đoàn công pháo Phạm Ngọc Mậu nói: “Khi có lệnh kéo pháo ra, đúng là: được lời như cởi tấm lòng”. Đại đoàn trưởng 312 Lê Trọng Tấn nói: “Nếu không có quyết định chuyển phương châm ngày đó thì phần lớn chúng tôi sẽ không có mặt trong kháng chiến chống Mỹ”. Riêng Đại đoàn trưởng Vương Thừa Vũ nói: “Ở Thẳm Púa, khi nghe phổ biến pháo binh của ta sẽ bắn hai ngàn viên pháo 105, ai cũng trầm trồ, cho rằng quân địch sẽ tan nát. Nhưng tôi hoàn toàn không tin như vậy. Ở Tu Vũ, địch đã bắn năm ngàn quả pháo mà đồn vẫn bị trung đoàn 88 tiêu diệt. Hai ngàn quả pháo với một tập đoàn cứ điểm rộng nhiều cây số vuông như Điện Biên Phủ có là bao. Tôi nghĩ nếu lần đó cứ đánh nhanh giải quyết nhanh thì cuộc kháng chiến có thể lui lại mười năm...”[6]./.
Hà Ngọc Hòa
[1]. Tiêu đề do Ban Biên tập đặt.
[2]. Võ Nguyên Giáp, “Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử”, bản số hóa https://www.quansuvn.net/index.php?topic=2156.0
[3]. Võ Nguyên Giáp, “Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử”, bản số hóa https://www.quansuvn.net/index.php?topic=2156.0
[5] Võ Nguyên Giáp, “Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử”, bản số hóa https://www.quansuvn.net/index.php?topic=2156.0
[6] Võ Nguyên Giáp, “Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử”, bản số hóa https://www.quansuvn.net/index.php?topic=2156.0