NGƯỜI GÓP PHẦN GÌN GIỮ VĂN HÓA MƯỜNG
Sinh ra ở vùng đất Mường, bản Nà Dòn, xã Chiềng Sại (Bắc Yên), ông Đinh Văn Cung, tổ 8, phường Tô Hiệu (Thành phố), dù đã ở vào tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng ông vẫn dày công nghiên cứu, sưu tầm văn hóa Mường và xuất bản thành những tác phẩm đồ sộ, để giữ lại cho con cháu đời sau những giá trị tinh thần của dân tộc. Với ông, đó là một cách trả ơn nghĩa với nơi “chôn rau cắt rốn” của mình.
Qua câu chuyện với ông, được biết, năm 1956, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học sư phạm Việt Bắc tại Thái Nguyên, khoa Lý luận phê bình, năm 1972, ông tham gia giảng dạy tại Trường Cao đẳng sư phạm cấp II Tây Bắc (nay là Trường Đại học Tây Bắc). Sau đó, ông chuyển công tác sang dạy tại Trường Chính trị tỉnh… Năm 2004 ông nghỉ chế độ hưu trí, tuổi nghỉ hưu với nhiều người thì có lẽ đó là tuổi để nghỉ ngơi, xum vầy với gia đình, với con cháu, nhưng đối với ông thì đây có lẽ cơ hội để ông có nhiều thời gian sưu tầm, nghiên cứu và thể hiện những tác phẩm về văn hóa truyền thống của dân tộc, đặc biệt là với văn hóa dân tộc Mường.
Ông Đinh Văn Cung với các tác phẩm đã được xuất bản
Ngồi nhâm nhi chén trà nóng hổi, ông bảo: Ban đầu khi bắt tay vào việc sưu tầm, tôi chỉ nghĩ đơn thuần là đi học, tìm hiểu lại những nét văn hóa của dân tộc mình. Tuy nhiên, do đặc thù của những nét văn hóa này là tồn tại trong trí nhớ, được lưu truyền bằng con đường truyền miệng, nhất là trong bối cảnh đất nước đang trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa, cùng với sự giao lưu hội nhập toàn diện, đã tác động sâu rộng đến tầng lớp nhân dân. Do đó, những nét văn hóa truyền thống của dân tộc đang dần bị mai một, vậy nên tôi vẫn luôn ấp ủ những ý niệm làm thế nào để giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc mình. Vì vậy, tôi đi đến nhiều nơi, sưu tầm và xuất bản thành sách.
Gần 20 năm qua, ông đã sưu tầm và xuất bản được 3 tác phẩm song ngữ Việt - Mường, đó là: “Dân ca Mường Sông Đà” xuất bản năm 2015; “Chuyện tình Khói Va” xuất bản năm 2017; “Khôồng Voái Ló” (Gọi hồn lúa) xuất bản năm 2018 và đạt được nhiều giải thưởng lớn. Mỗi tác phẩm đều chứa đựng nhiều tâm huyết của ông. Đồng thời, những tác phẩm đó đã góp phần gìn giữ giá trị truyền thống văn hóa dân tộc. Ông Cung chia sẻ: Bản thân tôi vinh dự và hạnh phúc, bởi đây không chỉ là những tác phẩm gìn giữ cho bản thân mà còn là niềm tự hào của cả gia đình và dân tộc. Bên cạnh đó, văn hóa Mường nó còn là là một loại hình văn hóa đặc sắc, mang những nét linh thiêng, huyền diệu, đầy sức hấp dẫn.
Nói về việc sưu tầm cuốn sách đầu tiên “Dân ca Mường Sông Đà”, sau khi về nghỉ hưu, ông Cung bắt tay luôn vào việc nghiên cứu, sưu tầm, khi đó ông đã đi không biết bao nhiêu bản vùng lòng hồ Sông Đà từ các huyện Phù Yên, Bắc Yên, Mộc Châu… để tìm hiểu, nghe, hỏi, ghi âm và giao lưu học hỏi hàng trăm nghệ nhân các vùng Mường. Được biết, trong chuyến đi sưu tầm, ông bị tai nạn, sau nhiều năm chữa trị, ông lại tiếp tục nghiên cứu và may mắn khi bản thảo của ông hoàn thành, tham gia kịp thời và đạt giải B cuộc thi sáng tạo văn học, nghệ thuật tỉnh, với chủ để “Sơn La 120 năm hình thành và phát triển”, hồi tháng 9/2015. Và đến tháng 11/2015, cuốn sách song ngữ Việt - Mường chính thức hoàn thành và xuất bản, dày dặn hơn 400 trang lấy tên “Dân ca Mường Sông Đà” với 193 bài hát, có nội dung ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước, dân tộc với những ca từ gần gũi, dễ nghe, dễ thuộc. Bên cạnh đó, các tác phẩm còn thể hiện rõ được cảnh vật và bóng dáng tác giả của vùng sông nước hữu tình.
Nếu như cuốn sách “Dân ca Mường Sông Đà” là để lưu giữ lại những làn điệu dân ca của dân tộc Mường, thì cuốn sách “Khôồng Voái Ló” (Gọi hồn lúa) lại nghiêng về sự tâm linh. Qua đó, lễ hội “Khôồng Voái Ló” là một nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc, gắn với người Mường, có ý nghĩa lớn về tâm linh. Không ai khẳng định “Khôồng Voái Ló” ra đời khi nào, nguồn gốc từ Mường nào, nhưng từ lâu nó trở thành một bộ phận không thể thiếu trong đời sống của người Mường, giá trị văn hóa từ thời xa xưa và giữ nguyên cho đến ngày nay. “Khôồng Voái Ló” kể về sự ra đời của đất trời, con người, con dao, trồng cây. Ông Cần sắp mâm hồn lúa rồi gọi mời ba vị thần nữ trên trời về ăn uống để gọi hồn lúa cho mình và cho đời con cháu... Tác phầm truyện thơ: “Khôồng Voái Ló” đã đạt giải B, giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh” tỉnh, đợt II (giai đoạn 2018 - 2020) và giải khuyến khích do Ban chấp hành Trung ương trao tặng.
Mặc dù đã gần tuổi 80, nhưng ông Đinh Văn Cung vẫn còn ấp ủ rất nhiều dự định trong sáng tác, nghiên cứu. Vẻ đẹp của con người, văn hóa Mường vẫn thôi thúc ông không ngừng tìm tòi, khám phá và gìn giữ, nâng niu qua từng trang sách. Những giá trị cốt lõi của văn hóa Mường mà tác giả Đinh Văn Cung đã sưu tầm được sẽ là nguồn tư liệu vô cùng quý giá, để những người con đất Mường nói riêng, những người Việt Nam nói chung hiểu và trân trọng hơn những bản sắc văn hóa dân tộc.
Ngọc Hân