Thêm góc nhìn về kết quả thi tốt nghiệp THPT quốc gia 2025 của tỉnh Sơn La

Báo chí đã đưa tin nhanh về kết quả kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 của cả nước và các tỉnh, trong đó có Sơn La. Để hiểu đúng thực chất hơn chất lượng dạy và học, cần có sự phân tích sâu và kỹ hơn.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 là năm đầu tiên thi theo chương trình đổi mới năm 2018 với  hầu hết  thí sinh, còn thí sinh theo chương trình đổi mới năm 2006 không nhiều.  Hai nhóm thí sinh này thi theo bộ đề khác nhau. Hai môn thi  bắt buộc là Toán và Ngữ văn (giảm 1 môn là ngoại ngữ so với năm 2024); 2 môn tự chọn trong số các môn còn lại là Ngoại ngữ, Lịch sử, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật (thay cho môn Giáo dục công dân) và 3 môn mới là Tin học, Công nghệ nông nghiệp và Công nghệ công nghiệp. Như vậy, thí sinh có nhiều phương án lựa chọn tổ hợp môn thi nhiều hơn các năm trước. Môn Ngữ văn là tự luận, còn lại là trắc nghiệm như năm 2024. Điểm xét tốt nghiệp khác với năm 2024 là cơ cấu giữa điểm thi và điểm học bạ (3 năm lớp 10, 11, 12), chuyển từ 70/30 xuống 50/50, tạo điều kiện cho thí sinh đậu tốt nghiệp cao hơn.

Cơ cấu thí sinh cả nước 97,71% là theo chương trình 2018, còn 2,29% theo chương trình 2006. Tỷ lệ này ở Sơn La là 93,9% và 6,1%. Thí sinh hệ bổ túc văn hóa và thí sinh tự do cả nước khoảng 10%, của Sơn La chiếm hơn 17%. Cơ cấu thí sinh của Sơn la ít nhiều bất lợi hơn cả nước về điểm thi, vì thí sinh hệ BTVH và thí sinh tự do thường đạt điểm thấp hơn thí sinh hệ phổ thông. Thí sinh cả nước trên 70% là thi kết hợp để xét tốt nghiệp và tuyển sinh đại học, chỉ dưới 30% là để xét tốt nghiệp. Ngược lại, thí sinh Sơn La  hơn 70% thi là để xét tốt nghiệp, còn kết hợp tuyển sinh đại học dưới 30%. Cơ cấu thí sinh như vậy là phản ánh nguyện vọng thực tế, nhưng phần nào cũng cho thấy năng lực, động lực thi cử của thí sinh Sơn La thấp hơn cả nước.

Trong cả nước, ngoài hai môn bắt buộc, thí sinh chọn thi nhiều nhất là các môn lịch sử, địa lý, vật lý, tiếng Anh, chiếm gần 75% tổ hợp các môn thi. Thí sinh Sơn La thì chọn thi nhiều nhất là 3 mô Lịch sử, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật, khoảng 75% các môn thi. Các môn ngoại ngữ, tin học, công nghệ nông nghiệp, công nghệ công nghiệp thí sinh Sơn La ít chọn nhất.

Trên cơ sở phổ điểm và nguồn thông tin khái quát của Bộ Giáo dục -Đào taọ và các sở Giáo dục - Đào Tạo, báo chí cũng mới đưa tin nhanh về kết quả kỳ thi năm 2025, chủ yếu là phổ điểm và điểm thi trung bình, đến nay vẫn chưa có đối sánh giữa điểm thi và điểm học bạ và cũng mới có thông tin rải rác về tỷ lệ tốt nghiệp của các tỉnh.

Điểm tiến bộ năm 2025 của thí sinh Sơn La là lần đầu tiên môn Ngoại ngữ (Tiếng Anh) đã vượt qua ngưỡng điểm trung bình, đạt 5,26 điểm, không những thế còn vượt lên đứng 12/34 cả nước và thứ 3/9 của vùng (tỉnh mới). Đặc biệt, môn  tin học lần đầu tiên đưa vào thi tốt nghiệp PTHPT, tỉnh Sơn La  đạt 7,19 điểm, đứng thứ 9 cả nước, lọt vào tốp 10 dẫn đầu, đứng thứ 4 trong vùng. Nhưng điểm trung bình các môn thi của Sơn La giảm khá sâu so với năm 2024. Trong 9 môn thi truyền thống thì Sơn La có 02 môn tăng điểm là Ngoại ngữ và Vật lý, còn 7 môn giảm điểm (Cả nước thì tới 8 môn giảm điểm, chỉ 1 môn tăng điểm là Vật lý). Các môn thi của Sơn La đều trên trung bình, riêng môn Toán và Sinh học mấy năm nay đã vượt qua điểm trung bình thì nay trở lại dưới trung bình: Toán 3,66 điểm, thấp nhất cả nước; Sinh học 4,79 đứng thứ 32/34 cả nước và thư 7/9 của vùng. Cả nước điểm trung bình các môn thi cũng giảm khá sâu, riêng môn toán tới 56% thí sinh dưới điểm trung bình. Nhưng số điểm 10 cũng tăng cao, từ 10.878 điểm đã tăng lên 15.331 điểm, tăng 41% so với năm 2024. Nhưng điểm 10 của thí sinh Sơn La lại giảm từ 168 điểm, xuống 158 điểm, tương ứng giảm 6%.

Điểm trung bình câc môn thi của Sơn La, cũng là nguồn của Bộ Giáo dục-Đào tạo và sở Giáo dục -Đào tạo, nhưng báo chí đưa tin rất khác nhau, cao nhất là 7,17, dưới đó là 6,01; 5,99; 5,48; 5,41. Thí sinh có 3 đối tượng là THPT, BTVH và thí sinh tự do, chủ yếu là nhóm thí sinh THPT chương trình năm 2018, còn thí sinh BTVH, thí sinh tự do chương trình 2006 không lớn. Có lẽ do báo chí khai thác thông tin khác nhau, điểm thi thấp hơn có thể là điểm trung bình chung của các nhóm thí sinh, điểm cao hơn có thể là điểm trung bình của nhóm thi sinh THPT chương trình 2018. Bài này dựa chủ yếu vào phân tích của báo VnExpress thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ. Đây là tờ báo mạng, có chuyên mục chuyên sâu phân tích, đánh giá phổ điểm từng môn thi cả nước và từng tỉnh của các đối tượng thí sinh, đánh giá và xếp hạng các tỉnh theo điểm thi trung bình các môn và từng môn, so sánh các năm với nhau, tốp 10 các tỉnh theo từng môn thi có điểm cao nhất và điểm thấp nhất. Các chuyên gia FPT, Đại học FPT từng tiên phong phân tích phổ điểm, phát hiện điều bất thường trong điểm thi các tỉnh năm 2018.

Tỷ lệ tốt nghiệp của tỉnh Sơn La cũng có hai số liệu, 99,35% và 99,59%. Báo chí không nói rõ, nhưng có lẽ đây là hai tỷ lệ liên quan đến đối tượng thí sinh. Tỷ lệ tốt nghiệp 99,35% có thể là tỷ lệ chung của các nhóm đối tượng, còn 99,59% có thể là riêng nhóm thí sinh THPT chương trình 2018. Đến nay, mới có một số tỉnh đưa tin tỷ lệ tốt nghiệp, tỉnh cao nhất (Hà Tĩnh) là 99,83%. Theo 99,35% hay 99,59% thì tỷ lệ tốt nghiệp của tỉnh Sơn La tuy giảm  so với năm 2024, nhưng vẫn thuộc tốp cao cả nước. Đây là điều cơ bản nhất, đáng mừng  nhất  đối với học sinh và phụ huynh. Suốt 12 năm trời đèn sách, tốt nghiệp được là mừng, là vui; số đạt điểm cao, nhà có điều kiện thì theo duổi đại học, còn lại phần lớn là học chuyên nghiệp, học nghề, hay đi làm luôn, rồi vừa làm vừa học trong thực tế. Cuộc sống có muôn vàn cánh cửa mở ra, có muôn vàn ngã rẽ cho con người lựa chọn. Như vậy, có thể nói, kết quả thi tốt nghiệp THPT đã đáp ứng được nguyện vọng của thí sinh và phụ huynh.

Điểm trung bình của thí sinh Sơn La theo các khối thi (A00, A01, B00, C00, D01) có điểm thấp nhất là 16,12 và cao nhất là 19,27, giảm khá sâu so với năm 2024. Thứ hạng trung bình và thấp trong cả nước và trong vùng TD&MNPB.

Khái quát lại, trừ điểm các môn Vật lý, Ngoại ngữ, Tin học, Công nghệ Nông nghiệp, Công nghệ công nghiệp, còn các môn cơ bản truyền thống khác của Sơn La giảm khá sâu so với năm 2024, nhất là môn toán. Điểm thi các khối tuyển sinh cũng giảm khá sâu, nhất là khối B. Điểm trung bình các môn thi tốt nghiệp và điểm thi theo khối tuyển sinh của tỉnh có thự hạng trung bình và thấp trong cả nước và vùng, so với các tỉnh mới thấp hơn so với các tỉnh cũ. Nguyên nhân chủ yếu là do lần đầu thi theo chương trình đổi mới năm 2018, đề thi lại phân hóa sâu hơn năm 2024. Cơ cấu thí sinh của Sơn La bất lợi hơn cả nước về năng lực học tập và động lực thi cử. Theo phân loại của Bội Giáo dục và Đào tạo, Tỉnh Sơn La đang thuộc nhóm còn khó khăn đối với chất lượng giáo dục phổ thông, đứng tốp cuối của cả nước và vùng. Các đơn vị hành chính cấp tỉnh cả nước giảm từ 63 xuống 34 và vùng giảm từ 14 xuống 9. Xếp hạng theo 34 tỉnh mới thì nhiều tỉnh yếu hơn được các tỉnh mạnh hơn kéo điểm trung bình lên, nên thứ hạng điểm thi của Sơn La trong cả  ước và vùng  ít nhiều giảm xuống so với các tỉnh cũ.

Khác với điểm thi, tỷ lệ tốt nghiệp của thí sinh tỉnh Sơn La thì ngược lại, thuộc tốp cao nhất của cả nước và vùng. Chứng tỏ cứu cánh của thí sinh Sơn La là điểm học bạ. Việc thay đổi cơ cấu điểm xét tốt nghiệp giữa điểm thi và điệm học bạ từ 70/30 xuống 50/50 càng tạo điều kiện để nâng cao tỷ lệ tốt nghiệp. Nếu để nguyên cơ cấu 70/30 thì tỷ lệ tốt nghiệp cả nước và tỉnh Sơn La sẽ thấp hơn đáng kể.

Điểm thi và thứ hạng của thí sinh Sơn La tương đối thấp so với mặt bằng chung.  Nhưng khả năng trúng tuyển sinh đại học không bị ảnh hưởng nhiều. Vì thí sinh Sơn La chỉ dưới 30% là có nguyện vọng kết hợp thi tốt nghiệp với dự tuyển (trong khi cả nước là 70%). Theo dự báo các chuyên gia cũng như điểm chuẩn tuyển sinh các trường bước đầu công bố, đều giảm từ 1-3 điểm, các lĩnh vực xét tuyển có môn Toán, Hóa, Sinh  giảm sâu, trường tốp trên giảm ít hơn, còn trường tốp giữa, nhất là trường tốp dưới giảm sâu nhất.

 Điểm trung bình và thứ hạng các môn thi và khối tuyển sinh 2025 của thí sinh tỉnh Sơn La.

                                                                                                                                                   Phan Đức Ngữ

Nguồn: Phân tích phổ điểm và xếp các tỉnh theo điểm thi tốt nghiệp THPT 2025, Bộ giáo dục đào tạo (moet.gov.vn), xaydựngchinhsach.chinhphu.vn, diemthi.vnexpress, vietnamnet.vn.